Το να είσαι γονιός σίγουρα είναι δύσκολο. Το να είσαι σωστός γονιός ακόμη περισσότερο. Τι είναι, όμως, αυτό που σε κάνει να νιώθεις συχνά ανεπαρκής, αναζητώντας πάντα τη μυστική “συνταγή”,  για αυτό που εσύ ονομάζεις ιδανική οικογένεια; H Φιλιώ Κατσαρού, σύμβουλος γονέων, εκπαιδευόμενη σύμβουλος ψυχικής υγείας και ειδικός θεραπευτικού παιχνιδιού, με πολυετή πείρα σε ζητήματα γονεϊκότητας,  έχει προσφέρει ουσιαστική βοήθεια σε γονείς και οικογένειες, μέσα από την προσέγγιση του Positive Parent Education. Μας μιλά για αυτή τη γονεϊκή στάση και όλα όσα περικλείει, απαντάει στο αν υπάρχει τελικά ο τέλειος γονιός και μας δίνει συμβουλές για μία αρμονική καθημερινότητα στο σπίτι, ακόμη και σε συνθήκες καραντίνας. 

 

Φιλιώ Κατσαρού

 

Πως ξεκίνησες να ασχολείσαι με τη συμβουλευτική γονέων και τι ακριβώς μπορείς να προσφέρεις μέσα από αυτή; Σε ποιες περιπτώσεις είναι ανάγκη να καταφύγει ένας γονιός σε έναν σύμβουλο γονέων;

Καλησπέρα και ευχαριστώ για την πρόσκληση! Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η ζωή μου, για πολλούς λόγους, χωρίζεται σε δυο περιόδους, σε αυτή πριν τη γέννηση της κόρης μου και σε αυτήν μετά. Έχοντας σπουδάσει Πληροφορική, δούλεψα για 10 χρόνια σε αντίστοιχες εταιρίες. Η γέννηση της κόρης μου, άνοιξε έναν νέο κόσμο μπροστά μου, που γρήγορα κατάλαβα ότι θα με ενδιέφερε να τον ακολουθήσω και επαγγελματικά. Έτσι, πριν περίπου 6 χρόνια, όταν η κόρη μου ήταν σχεδόν 2 ετών, παραιτήθηκα από την τότε δουλειά μου και αρχίσα να εκπαιδεύομαι ως Parent Educator, έπειτα ως Ειδικός θεραπευτικού παιχνιδιού και τώρα εκπαιδεύομαι ως Σύμβουλος ψυχικής υγείας.

Η συμβουλευτική γονέων, όπως εγώ την αντιλαμβάνομαι, είναι η διαδικασία που υποστηρίζει τον γονιό να είναι όσο πιο αληθινός μπορεί, στη σχέση του με το παιδί του. Προσπαθώ να στέκομαι δίπλα στο γονιό και να αφουγκραστούμε μαζί τις ανάγκες, τα όνειρα και τους φόβους που μπορεί να έχει, στον σημαντικό αυτόν ρόλο της ζωής του, ώστε να εμπιστευτεί τον εαυτό του, αλλά και το παιδί του και να δημιουργήσει μια σχέση σεβασμού και φροντίδας μαζί του.

Ένας γονιός μπορεί να ζητήσει τη βοήθειά μου, είτε γιατί θέλει να προετοιμαστεί και να έχει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στο γονεϊκό ρόλο, λαμβάνοντας γνώση και εργαλεία που μπορούν να βάλουν τα θεμέλια για μια καλή επικοινωνία με το παιδί, είτε γιατί υπάρχει κάτι που τον δυσκολεύει στη σχέση τους ή επειδή βλέπει το παιδί να δυσκολεύεται σε κάποιον τομέα της ζωής του, όπως η κοινωνικοποίηση, η διαχείριση μιας αλλαγής ή κάποιας δυσάρεστης εμπειρίας, που μπορεί να έχει βιώσει.

 

 

Τι είναι το Positive Parent Education και πώς μπορεί να βοηθήσει πρακτικά και ουσιαστικά έναν νέο γονιό;

Ουσιαστικά πρόκειται για μια γονεϊκή στάση, που διακρίνεται για το σεβασμό στην προσωπικότητα του παιδιού. Ο σεβασμός αυτός σημαίνει ότι ο γονιός λαμβάνει υπόψιν του τις ανάγκες και τα συναισθήματα του παιδιού, ενώ παράλληλα δε φοβάται να αναλάβει την ευθύνη που φέρει ο γονεϊκός ρόλος.

Πρακτικά και ουσιαστικά, αυτή η επιλογή γονεϊκότητας, αν και σε πρώτο επίπεδο φαίνεται πιο δύσκολη,  είναι αυτή που οδηγεί σε μια σχέση, η οποία έχει περισσότερη εγγύτητα και είναι πιο απολαυστική, τόσο για το παιδί όσο και για τους γονείς. Μέσα από μια τέτοια σχέση, το παιδί χτίζει μια υγιή εικόνα εαυτού, και παράλληλα, η ίδια η σχέση “θωρακίζει” το παιδί, στο να διαχειριστεί τις προκλήσεις που θα συναντήσει στη ζωή του, ενώ και ο γονιός ακολουθεί τη δική του πορεία εξέλιξης, καθώς μεγαλώνει και ο ίδιος μέσα από αυτήν την αλληλεπίδραση με το παιδί.

 

 

 

Το να είσαι γονιός είναι εκ των πραγμάτων μεγάλη ευθύνη, όμως, σε μερικές περιπτώσεις φαντάζει ακόμη μεγαλύτερη για κάποιους γονείς, που νιώθουν συχνά κατώτεροι των περιστάσεων. Υπάρχει τελικά ο τέλειος γονιός;

Ας ξεκινήσουμε με τα εύκολα. Δεν υπάρχει, νομίζω. Εγώ, τουλάχιστον, δεν έχω συναντήσει κανέναν και σίγουρα δεν τον έχω δει ποτέ, ούτε στον καθρέφτη μου. Επίσης, πιστεύω ότι ένας τέλειος γονιός θα ήταν ένας λειψός γονιός, όσο αντιφατικό και αν ακούγεται αυτό. Κι αυτό, γιατί η τελειότητα του γονιού, πέρα από τεράστιο βάρος για το παιδί, στερεί πολύ σημαντικές ανθρώπινες στιγμές από τη σχέση και σημαντικά εφόδια ζωής. Πόσο λυτρωτικό είναι για ένα παιδί, να μάθει μέσα από το πρότυπο του γονιού, ότι είναι εντάξει να κάνουμε λάθη, ότι είναι εντάξει να νιώθουμε θυμό, λύπη, κούραση, απογοήτευση, ότι είναι εντάξει να ζητάμε συγγνώμη, ότι είναι εντάξει άνθρωποι που αγαπιούνται να συγκρούονται και πως μπορούν να ξαναέρθουν κοντά, ίσως και πιο κοντά από πριν!

Οι συνθήκες που ζούμε, ειδικά τώρα, είναι δύσκολες. Η γονεϊκότητα στον δυτικό κόσμο, παρά τις όποιες ανέσεις, εμπεριέχει και πολλή μοναξιά, πολύ γρήγορους ρυθμούς και πολλές απαιτήσεις. Χρειαζόμαστε επιείκεια προς τον εαυτό μας. Άλλωστε, πώς θα είμαι μαλακός με το παιδί μου, αν είμαι επικριτικός με τον εαυτό μου;

 

 

Βιώνουμε μια πρωτόγνωρη εμπειρία λόγω εγκλεισμού, και σίγουρα γονείς και παιδιά αντιμετωπίζουν τις δικές τους δυσκολίες, που συχνά φέρνουν έντονες συγκρούσεις. Αν μπορούσες να δώσεις μικρές συμβουλές στους γονείς, ώστε να γίνει πιο ομαλή η καθημερινότητα στο σπίτι, ποιες θα ήταν αυτές;

Η κύρια συμβουλή μου, την οποία φυσικά τη δίνω και σε μένα, είναι να έχουμε χαμηλά τον πήχη των προσδοκιών. Είναι μια απειλητική συνθήκη αυτό που ζούμε. Ο οργανισμός μας, όπως και των παιδιών μας, είναι σε συναγερμό. Χρειάζεται να είμαστε πιο ανεκτικοί, με όρια που μπορεί λίγο να χαλαρώσουν λόγω της συνθήκης, όπως για παράδειγμα ο χρόνος στην οθόνη ή η ώρα του ύπνου. Ας προσπαθήσουμε να εστιάσουμε στο μαζί, από το οποίο παίρνουμε, μικροί και μεγάλοι, δύναμη. Είναι βοηθητικό να προσφέρουμε στον εαυτό μας στιγμές, οι οποίες μας δίνουν την αίσθηση, ότι ο κόσμος συνεχίζει να υπάρχει. Μια βόλτα για ποδήλατο με το παιδί στη γειτονιά, να στολίσουμε το δέντρο μας, να πούμε τα κάλαντα έστω και μέσω βιντεοκλήσης, μπορεί να είναι “ενέσεις” καλής διάθεσης.

Το σημαντικό είναι να δούμε ο καθένας μας, τι μας βοηθά, ώστε να ανταπεξέλθουμε και να το εμπιστευτούμε. Κι όταν όλα τελειώσουν και βρούμε ξανά τους ρυθμούς μας, θα μπορέσουμε να καλύψουμε κενά στην ύλη, να φτιάξουμε άλλες ρουτίνες ή να κατακτήσουμε στόχους, που πιθανότατα τώρα να έμειναν πίσω.

 

 

Πώς βιώνει μέσα του ένα παιδί την παρούσα κατάσταση, μην μπορώντας να δει φίλους και αγαπημένα πρόσωπα; Πώς μπορούμε να απαλύνουμε αυτές τις “πληγές”, ώστε να μη μετατραπούν τελικά σε μακροχρόνια τραύματα;

Φοβάμαι, πως αυτό ακόμα δεν μπορούμε να το πούμε με σιγουριά. Βρισκόμαστε μέσα στην κατάσταση και, ίσως, θα χρειαστεί να περιμένουμε να τελειώσει πρώτα, για να κάνουμε λογαριασμό. Σίγουρα τα παιδιά βιώνουν ματαιώσεις και αισθάνονται ότι κάτι δεν πάει καλά. Αυτό που ξέρουμε ότι σίγουρα χρειάζονται, είναι να εισπράττουν μια αίσθηση ασφάλειας μέσα στη γονεϊκή σχέση. Αυτό αφορά δυο επίπεδα. Πρώτον, να παίρνουν το μήνυμα από τον γονιό πως η κατάσταση, αν και δεν είναι εύκολη ούτε ευχάριστη, είναι διαχειρίσιμη. Να αισθάνονται ότι υπάρχει προοπτική. Δεύτερον, χρειάζεται να νιώθουν καλά και μέσα στην ίδια την σχέση. Να έχουν χώρο να ακουστούν, να εκφράσουν τη δυσκολία, το παράπονό τους με όλα αυτά που βιώνουν, να τους δίνεται μια αίσθηση ελέγχου, έστω και σε μικρά πράγματα, που μπορεί για εμάς να φαίνονται ασήμαντα, και τέλος να νιώθουν πως συνεχίζουμε να τα αγαπάμε και να τα θέλουμε, ακόμα και τις μέρες, που δεν είναι στα καλύτερά τους.

 

 

Συχνά οι γονείς ξεχνούν το παιδί που κάποτε ήταν και δυσκολεύονται να μπουν στη θέση των παιδιών τους, δημιουργώντας τελικά ένα μεγάλο χάσμα. Ποιο είναι το βασικότερο “συστατικό” για μια υγιή σχέση παιδιού-γονιού;

Κάποιες φορές, για κάποιους ανθρώπους μπορεί να είναι πολύ επώδυνο να θυμηθούν πώς ήταν γι’ αυτούς να είναι παιδιά. Κάθε σχέση είναι μοναδική, και κάθε γονιός κουβαλά τη δική του ιστορία. Ωστόσο, αν μπορούσα να μιλήσω αναφέροντας ένα γενικό στοιχείο, θα έλεγα ότι είναι η αυθεντικότητα.

Καμιά φορά, συγχέουμε την αυθεντικότητα με την παρορμητικότητα. Όταν μιλάω για έναν αυθεντικό άνθρωπο, εννοώ τον άνθρωπο, ο οποίος είναι σε επαφή με τις ανάγκες του και τα συναισθήματά του, κι έτσι μπορεί να δώσει χώρο σε διαφορετικές ανάγκες και διαφορετικά συναισθήματα ενός άλλου προσώπου, εν προκειμένω του παιδιού του. Για να μιλήσω πιο συγκεκριμένα, αυθεντικός είναι ο γονιός, για τον οποίο αυτό που νιώθει, είναι σε συμβατότητα με αυτό που αντιλαμβάνεται και αυτό που εκφράζει. Γιατί, όταν είμαι αυθεντικός σημαίνει ότι με αποδέχομαι και μου επιτρέπω να αισθάνομαι, και τότε μπορώ να αποδέχομαι και να συναισθάνομαι και το παιδί μου. Όχι με απόλυτους όρους, μη γίνει μια ακόμα εμμονή τελειότητας κι αυτό.  Πρόκειται για μια διαδικασία που δεν έχει τέλος. Είναι η στάση μας προς αυτή την κατεύθυνση.

 

 

Δυστυχώς, τα δίκτυα βοήθειας και οι κοινωνικές παροχές από κρατικής πλευρά, κάνουν τη γονεϊκότητα να φαίνεται συχνά δυσβάσταχτη για πολλούς γονείς, αν λάβουμε υπόψιν τις οικονομικές δυσκολίες και την απουσία ψυχολογικής ενίσχυσης. Τελικά, πού μπορούν να βρουν στήριξη οι γονείς στο τέλος της μέρας;

Πράγματι, αυτή είναι μια αλήθεια και είναι σημαντικό να βλέπουμε τη γονεϊκότητα μέσα από μια κοινωνικοπολιτική σκοπιά. Είναι εύκολο να χρεώνουμε τα πάντα στον “ανεπαρκή” γονιό και να αποφεύγουμε να δούμε την ανεπαρκή κοινωνία, στο να στηρίξει την οικογένεια, τόσο τους γονείς όσο και τα παιδιά. Αυτό σημαίνει, πως χρειάζεται να συνεχίσουμε να διεκδικούμε τις αναγκαίες κοινωνικές παροχές. Στο σήμερα, βέβαια, ο γονιός συχνά νιώθει εγκλωβισμένος και αβοήθητος. Προσωπικά, πιστεύω πολύ στα δίκτυα, και η ίδια ως μέλος τους, έχω βοηθηθεί και έχω βοηθήσει. Πέρα, λοιπόν, από οργανισμούς, δημόσιους ή μη κερδοσκοπικούς, οι οποίοι παρέχουν δωρεάν συμβουλευτική στήριξη, τα τελευταία χρόνια βλέπουμε και πολλές ομάδες αυτοβοήθειας, κυρίως μέσω των κοινωνικών δικτύων. Έχει ενδιαφέρον δε, να δούμε τον αντίκτυπο αυτού του “κινήματος”, όπως θα το χαρακτήριζα. Γονείς, κυρίως μητέρες μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα, διεκδίκησαν το δικαίωμά τους στο θηλασμό, στη γέννα με σεβασμό, στην παρουσία τους κατά τη διάρκεια ιατρικών πράξεων στο παιδί τους, την προσαρμογή στα νήπια. Αυτές οι γυναίκες, υπήρξαν και ηθικό και συναισθηματικό στήριγμα, η μία για την άλλη. Σε πολλές περιπτώσεις έγιναν το “χωριό”,  που λέμε ότι χρειάζεται για να ανατραφεί ένα παιδί. Και μέσα από αυτά, δημιουργήθηκαν και φυσικά δίκτυα. Οικογένειες που ήρθαν κοντά και αλληλοστηρίζονται, τόσο σε πρακτικά  όσο και συναισθηματικά θέματα.

Πιστεύω πολύ στη δύναμη των δικτύων, και θα προσκαλούσα γονείς να ψάξουν ή ακόμα και να δημιουργήσουν το δικό τους δίκτυο. Επίσης, είναι σημαντικό, ότι για τους γονείς που οικονομικά έχουν τη δυνατότητα, υπάρχουν πλέον πολλοί επαγγελματίες στον χώρο, οι οποίοι υποστηρίζουν αυτή τη στάση προς τα παιδιά, κάτι πολύ ενθαρρυντικό, κατά τη γνώμη μου. Είναι ένα λιθαράκι προς μια καλύτερη κοινωνία.

 

 

Παιδί και ζευγάρι. Πού βρίσκεται το “κλειδί” για μία ισορροπημένη οικογένεια, χωρίς να κάνουμε “εκπτώσεις”, ούτε στον ρόλο του γονιού ούτε σε εκείνον του συντρόφου;

Ίσως το πρώτο που χρειάζεται είναι η αποδοχή, ότι η έλευση του παιδιού θα αλλάξει τις ισορροπίες και πως αυτό είναι εντάξει. Είναι σημαντικό επίσης να μην το βλέπουμε σαν δίπολο, παιδί εναντίον συντροφικότητας. Διαμορφώνεται μια νέα συνθήκη, η οποία συμπεριλαμβάνει πια και το παιδί, ως μέλος της οικογένειας. Πολλές φορές, βέβαια, είναι αλήθεια πως το παιδί φέρνει στην επιφάνεια δυσκολίες του ζευγαριού, που μέχρι πριν, κάπως κρύβονταν κάτω από το χαλί, και αυτό ίσως χρειάζεται να φροντιστεί.

Αυτό που νομίζω ότι είναι βοηθητικό και λιγότερο αγχωτικό, είναι να ακολουθούμε τη διαδικασία trial error. Εννοώ πως μιας και είναι κάτι νέο για το ζευγάρι, χρειάζεται να δοκιμάζουν και να τσεκάρουν τι λειτουργεί και τι όχι στο δικό τους σύστημα, και να αναπροσαρμόζονται, όποτε χρειάζεται. Δεν είναι απαραίτητο να έχουμε όλες τις απαντήσεις από πριν. Είναι σημαντικό, να διατηρούμε τη διάθεση να φροντίζουμε τη σχέση μας με κατανόηση και ανοιχτότητα ο ένας προς τον άλλο, στη νέα αυτή “πίστα” που καλούμαστε να παίξουμε μαζί. Αν μας βλέπουμε σαν ομάδα -ενήλικες γονείς και παιδί ή παιδιά- με ισότιμες ανάγκες, αλλά και με αναπτυξιακό προβάδισμα των ενηλίκων να συνυπολογίσουν και να αποφασίσουν, τι είναι αυτό που θα είναι πιο λειτουργικό τόσο για τον καθένα ξεχωριστά όσο και για το σύστημά τους, νομίζω πως θα κινούμαστε προς τη σωστή κατεύθυνση.

 

Ζούμε σε μία κοινωνία που μόλις τα τελευταία χρόνια, κατάφερε να “ξεφύγει” σε έναν βαθμό από τα στερεότυπα μονοδιάστατων ρόλων μέσα στην οικογένεια. Παρατηρείς από την εμπειρία σου, αλλαγές στη δομή των νέων οικογενειών ή, δυστυχώς, τα στερεότυπα φαίνεται να διαιωνίζονται;

Θα ήμουν άδικη, αν έλεγε πως δε βλέπω μια τάση για μια ισότιμη σχέση των συντρόφων μέσα στην οικογένεια, ωστόσο, σίγουρα απέχουμε αρκετά από το να αποτελεί τον κανόνα. Είναι πολύ ενθαρρυντικό που συναντώ ζευγάρια, τα οποία συμμετέχουν μαζί σε συναντήσεις συμβουλευτικής ή σε ομάδες, συχνά  μόνο μπαμπάδες, οι οποίοι θέλουν να αξιοποιήσουν αυτή τη δυνατότητα. Ο άντρας σήμερα, θέλω να πιστεύω, αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι τα στερεότυπα γύρω από τους ρόλους της οικογένειας, εκτός του ότι είναι άδικα για τη γυναίκα, στερούν και στον ίδιο σημαντικές ποιότητες και απολαύσεις, που έχει η στενή επαφή και φροντίδα του παιδιού. Και όσο αυτό συμβαίνει, τόσο μπορούμε να ελπίζουμε ότι τα παιδιά του σήμερα, όταν γίνουν γονείς, θα θεωρούν δεδομένη την ισοτιμία και την αλληλοφροντίδα μέσα στις σχέσεις της οικογένειας.

Επίσης, θεωρώ σημαντική πρόοδο, ότι εξασθενεί το στίγμα της μονογονεϊκής οικογένειας, των χωρισμένων ζευγαριών με παιδιά και γίνονται βήματα προς την αποδοχή της οικογένειας ομόφυλων ζευγαριών.

 

 

Μια ανάσα, λοιπόν, από τα Χριστούγεννα, και δε θα μπορούσα να μη σε ρωτήσω για το αν και πότε είναι η κατάλληλη ηλικία, για να αποκαλύψουμε σε ένα παιδί, ποιος φέρνει τα δώρα κάτω από το δέντρο. Στα παιδιά πρέπει να λέμε σε κάθε περίπτωση την αλήθεια;

Αμφιλεγόμενο θέμα, που προκαλεί debate στα social media μεταξύ των γονιών. Η δική μου πεποίθηση είναι ότι οδηγός εδώ, όπως και σε πολλές άλλες περιπτώσεις, είναι το ίδιο το παιδί. Το παιδί θα μας δείξει αν θέλει τη μαγεία του Αϊ Βασίλη ή όχι. Το παιδί θα μας δείξει πότε θέλει να μετασχηματιστεί το πρόσωπο σε συμβολισμό. Όπως είναι σημαντικό να μην το “γειώσουμε” αν θέλει να πιστεύει, έτσι είναι εξίσου σημαντικό να μην προσπαθήσουμε “να το βγάλουμε τρελό”, όταν αντιλαμβάνεται πιο ρεαλιστικά τα γεγονότα,

Το να ακολουθήσω το παιδί, δε σημαίνει ότι του λέω ψέματα. Το να χρησιμοποιώ τον Άγιο Βασίλη, ως χειριστικό μέσο, όμως, είναι πρόβλημα. Εννοώ φράσεις, όπως “αν είσαι καλό παιδί, θα σου φέρει δώρο”, “αν κάνεις έτσι, δε θα έρθει ο Άγιος Βασίλης” προφανώς αντιβαίνουν στις βασικές αξίες της θετικής γονεϊκότητας, που αναφέραμε παραπάνω. Νομίζω, πως είναι επίσης σημαντικό, ο κάθε γονιός να δει τι μπορεί και τι δεν μπορεί να υποστηρίξει, ώστε να είναι αυθεντικός, και να μπορεί να διαχωρίσει πότε η όποια επιλογή εξυπηρετεί το παιδί κα πότε πιθανόν μια δική του ανάγκη.

 

 

Υπάρχουν σε αυτή τη φάση κάποια ομαδικά εργαστήρια συμβουλευτικής που τρέχουν και πώς μπορεί κανείς να τα παρακολουθήσει από το σπίτι; Πού μπορούμε να σε βρούμε;

Αυτό το διάστημα, λόγω της συνθήκης, όλες οι υπηρεσίες παρέχονται διαδικτυακά. Τόσο οι ατομικές συνεδρίες συμβουλευτικής γονέων κα ενηλίκων, όσο και οι ομάδες. Στα μέσα Ιανουαρίου θα ξεκινήσουν οι ομάδες γονέων, που έχουν αποκτήσει και νέο, πιο ταιριαστό όνομα: “Μαθαίνω, Φροντίζομαι, Προσφέρω“.

Οποιοσδήποτε ενδιαφέρεται να έρθει σε επαφή μαζί μου, μπορεί να επικοινωνήσει μέσω της σελίδας μου στο fb ή στο τηλέφωνο 6946333489.

 

Μια ευχή για το 2021, σε γονείς και παιδιά;

Η ευχή μου για τη νέα χρονιά, είναι να μας βρει όλους καλά και, τόσο τα παιδιά του σήμερα όσο και τα “εσωτερικά παιδιά” των σημερινών γονιών, να βιώσουν την αποδοχή και την αγάπη με τον τρόπο που το καθένα τη χρειάζεται.

 

 

Λίγα λόγια για τη Φιλιώ Κατσαρού.

Η Φιλιώ Κατσαρού σπούδασε Πληροφορική, όμως, η ανάγκη για μια άλλου είδους καθημερινότητα με την κόρη της και η επιθυμία να ασχοληθεί με αυτό που πλέον ήξερε ότι θέλει να κάνει, έγινε επιτακτική.  Eκπαιδεύτηκε ως Parent Educator από τον Positive Discipline Association, και ξεκίνησε τις ομάδες και τα σεμινάρια γονέων, τα οποία μέχρι σήμερα απολαμβάνει. Επόμενο βήμα, η εκπαίδευση στο playtherapy από την Playtherapy Greece, εκπρόσωπο του Playtherapy International. Στη συνέχεια δημιούργησε τον δικό της χώρο και τη σελίδα της στο facebook. Ακολούθησε η εκπαίδευση στο Filial play, ώστε να είναι σε θέση να μεταδώσει στους γονείς κάποιες από τις ιδιότητες του θεραπευτικού παιχνιδιού, για να εμπλουτίσουν τη σχέση τους με το παιδί τους. Τέλος, ξεκίνησε το 4ετές πρόγραμμα του Ελληνικού Κέντρου Focusing στην Προσωποκεντρική Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία, και βρίσκεται ήδη στην άσκηση του.

 

Fb: Filio Katsarou – Play, Τherapy and Workshops for parents and children