Το φωτογραφικό οδοιπορικό του Βασίλη Βρεττού «23.07.18» στο Μουσείο Μπενάκη.

Βασίλης Βρεττός

«23.07.2018»

Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138

Εγκαίνια: Πέμπτη 10 Οκτωβρίου 2019, ώρα 20.00

Διάρκεια: 11 Οκτωβρίου – 8 Δεκεμβρίου 2019

 

Περπατώντας στην Έρημη Χώρα

Η ζωή των νεκρών ανατίθεται στη μνήμη των ζωντανών
Κικέρων

Η μνήμη αποτελεί την τέταρτη διάσταση κάθε τοπίου
Janet Fitch

 

 

 

Το φωτογραφικό οδοιπορικό του Βασίλη Βρεττού «23.07.18», αποτελεί μια παρορμητική ενδελεχή καταγραφή στον καμένο τόπο της παιδικής ηλικίας και του ενήλικου βίου του. Μια ενδεή Επίσκεψη στο εκ νεκρών χωμάτινο σήμα του γενεθλίου τόπου του.

Λίγες ημέρες μετά την καταστροφική πυρκαγιά της 23ης Ιουλίου 2018 στο Μάτι και την ευρύτερη περιοχή, ο Βασίλης Βρεττός επισκέφτηκε, αφουγκράστηκε και άρχισε να φωτογραφίζει τα αποκαρδιωτικά υπολείμματα του βίαια αποσπασμένου από τη διηνεκή εφηβεία του αττικού εξοχικού τοπίου. Και μαζί, τα σπίτια και τα πορτραίτα φίλων, γνωστών και αγνώστων, οι περισσότεροι από τους οποίους μετρούν όχι μόνον εκτεταμένες υλικές ζημιές αλλά, κυρίως, πρώτου βαθμού ανθρώπινες απώλειες.

Οι συνταρακτικές φωτογραφίες των νεκρών δένδρων και των στοιχειωμένων ακτών, των ισοπεδωμένων τοίχων και των καμένων σπιτιών, των κατεστραμμένων αυτοκινήτων, των ξεκληρισμένων πιάνων και των λιωμένων αντικειμένων μιας απροειδοποίητα ληγμένης καθημερινότητας, αφηγούνται «ιστορίες μέσα στις ιστορίες» με διαυγή και απόκοσμη σχεδόν σαφήνεια, εν-αιωρούμενες στο βλέμμα και τη μνήμη μας για πολλή ώρα μετά.

 

Σε ό,τι έχει απομείνει από το αποσαθρωμένο τοπίο, η απελπισία φωτογραφίζεται και η σιωπή είναι εκκωφαντική: αφανισμένοι αιωνόβιοι κορμοί, ρίζες και κλώνοι και πέτρες στεγνές, καμένη σιένα και σκοτεινό χώμα, γυμνές ραχοκοκαλιές από άχρηστα πλέον ελικοειδή μονοπάτια. Κάτω από ένα απόκοσμο γαλάζιο νυχτερινό φως, αρθρώνεται ο μοναχικός όγκος μιας παράδοξα στιλπνής εκκλησίας. Στα έρημα αναψυκτήρια, οι σκελετοί των καθισμάτων απομένουν παραταγμένοι, παραπέμποντας σε ανεξιχνίαστη γλυπτική εγκατάσταση. Στις θλιμμένες αλέες των κήπων, τα αγάλματα και τα παραμορφωμένα γύψινα διακοσμητικά, έχουν αθόρυβα μετατραπεί σε επιτύμβιες στήλες και σε αδιάβατες πύλες λεόντων, στους αποτροπαϊκούς φρουρούς ενός πένθιμου διηνεκούς ενυπνίου.

Εισχωρώντας στη νοητή πλέον οικιακή ενδοχώρα, ο Βρεττός διασώζει τα παλίμψηστα θραύσματα μιας πυκνής ανθρωπινής στρωματογραφίας: άμορφα χρηστικά σκεύη και αμαλγάματα αταύτιστης οικοκυρικής ύλης, σπλάχνα στρωμάτων και εγκαταλελειμμένα παιδικά παιχνίδια, ζοφερά πτερόεντα -απομεινάρια καμένων βιβλίων και κατεστραμμένες μαγνητοταινίες χορευτικής μουσικής, εξαϋλωμένα ζωγραφικά πορτραίτα και σαστισμένα πορσελάνινα αγαλματίδια, διάτρητες κάμαρες και διασωσμένες εσοχές περίτεχνης ταπετσαρίας, αποκαρδιωτικές αλληλουχίες ερειπιώνων και ουτοπικά στρωμένα τραπέζια καταμεσής μιας σπαρακτικής συντριβής.

 

 

Δεύτερη ενότητα αυτής της καταγραφής, αποτελεί το αμείλικτης ειλικρίνειας παρουσιολόγιο των ζώντων που εγκαλεί ο φωτογράφος: είναι τα κοντινά πορτραίτα των ανθρώπων που επιλέγουν να φωτογραφηθούν μόνοι ή μαζί, μέσα στα υπολείμματα των σπιτιών και των αυλών τους, κρατώντας σφικτά και διασώζοντας μπροστά στον φακό σκιές αγαπημένων απόντων και σπαράγματα οικείων αντικειμένων. Και ακόμη, είναι η συνοπτική ακίδα της μαρτυρίας τους, τα λιγοστά λεκτικά εδάφια με τα οποία οι ίδιοι θέλησαν να συμπληρώσουν τα εύγλωττα διάκενα της εικόνας: «Η Μάνα μου»… «Οι αναμνήσεις που μου χάρισες δεν θα καούν ποτέ»… «Θα τις κρατήσω αυτές τις στάχτες γιατί έχουν το γέλιο του αδελφού μου… τη βροντερή φωνή του πατέρα μου… την εικόνα της μητέρας μου… το γλέντι του γάμου της αδελφής μου…».

Οι φίλοι και οι γείτονες του Βρεττού, φωτογραφίζονται, κυρίως, με τον τρόπο που ο ίδιος προτιμά: αναζητώντας και ορίζοντας τη θέση τους στον χώρο, ψαύοντας τα επιτόπια σημάδια της λύπης και υποδεικνύοντας οι ίδιοι το σημείο του χαμού. Εισάγοντάς μας χωρίς περιττά αναλγητικά στις ατραπούς του πένθους, μα επιτρέποντας στη ραδινή φωτεινή σχισμή αυτού που επέζησε, να εισχωρήσει σε κάποιες από τις αβάσταχτες ετούτες ιστορίες. Η Ζέτα ακουμπά στο στήθος της μια λιωμένη διακοσμητική καρδιά, η Ήβη προσφέρει ένα φλιτζάνι επάνω σε έναν καμένο δίσκο σερβιρίσματος. Η Λίνα κάθεται στο στρωμένο κρεβάτι ενός καμένου υπνοδωματίου, η Σύλβια αγκαλιάζει σφικτά τον μικρό της σκύλο ανάμεσα στα συντρίμμια. Ο Βασίλης κρατά την πινακίδα της ταβέρνας του ορθός, ο Κλέαρχος και η Καίτη καθιστοί, αγναντεύουν τη θέα στη θάλασσα από το μπαλκόνι ενός ανύπαρκτου εσωτερικού. «Σπιτάκι μας αγαπημένο, θα επιστρέψουμε», λένε…

 

Η ιδέα και η υλοποίηση αυτής της έκθεσης, με τη συμπλήρωση ενός χρόνου από την καταστροφή της 23ης Ιουλίου 2018, αποτελεί έναν ελάχιστο φόρο τιμής. Μια επιμνημόσυνη δέηση και ένα πολύτιμο χάδι στους ζωντανούς. Και μαζί, ένα ελάχιστο αντίδωρο του Βασίλη Βρεττού στα ευφραντικά καλοκαίρια και τους ήμερους χειμώνες της ζωής του στο Μάτι. Στους ανθρώπους και στο τοπίο, τις οικίες φιγούρες, τα οικεία βλέμματα, τα γέλια, τα κολύμπια, τους έρωτες, τις φιλίες, τις μουσικές και τις βεγγέρες. Στο χώμα, τα δένδρα, τα μονοπάτια που κατεβάζουν στη θάλασσα αυτού του «μικρού, πολύ μικρού άχρονου-χώρου, που σφηνώνεται καταμεσής του χρόνου και του χώρου», του γενεθλίου τόπου έτσι όπως αυτός ορίζεται από τη Hannah Arendt: «Όλοι έχουμε κάποτε γευτεί κάποιες ιδανικές συνθήκες, κάποιες ελάσσονος σημασίας στιγμές, κάποιους ανεξίτηλα φορτισμένους προνομιούχους τόπους, που μας ψιθυρίζουν ότι εντέλει η ζωή, δεν συνίσταται από την απουσία: γιατί τίποτε, κατά τα φαινόμενα, δεν αλλάζει αμετάκλητα στον γενέθλιο τόπο του νου μας».

 

Στον τόπο αυτό όπου αδόκητα άλλαξαν όλα, ο Βασίλης Βρεττός καταθέτει κάτι αληθινά σπουδαίο, αγγίζοντας, ακούγοντας και φωτογραφίζοντας αφιλτράριστα και αφοπλιστικά, απαλλαγμένα από κάθε περιττό περιτύλιγμα, αυτό και αυτούς που απέμειναν.
Και όσοι βρεθήκαμε κοντά του σε ετούτο το οδυνηρό αλλά απαραίτητο για πολλούς διαφορετικούς λόγους προσωπικό οδοιπορικό στον έσω τόπο του, είμαστε, με έναν τρόπο ανεξίτηλο, βουβοί κοινωνοί και προσκυνητές της ίδιας Έρημης Χώρας.

 

Ίρις Κρητικού
Επιμελήτρια της έκθεσης

 

www.benaki.org